Column: BRICS – De Nieuwe Wereldorde of een Optische Illusie?

Als we de recente ontwikkelingen rond BRICS volgen, kunnen we ons niet aan de indruk onttrekken dat er iets fundamenteels aan het verschuiven is in de geopolitieke wereld. De groep, oorspronkelijk gevormd door Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, maakt zich op voor een historische uitbreiding. Met nieuwe leden zoals Saudi-Arabië, Iran, Argentinië en anderen, lijkt BRICS zich te positioneren als de spreekbuis van het mondiale zuiden en als tegenwicht tegen westerse economische en politieke dominantie.

Een Tegenwicht voor het Westen?

BRICS heeft zichzelf altijd gepresenteerd als een alternatief voor instellingen als de G7 en de Wereldbank, maar de vraag is: kunnen ze deze beloften waarmaken? Economisch zijn de verschillen tussen de leden enorm. China, als grootste economie van de groep, domineert, terwijl Zuid-Afrika en Brazilië te maken hebben met interne economische uitdagingen. Toch lijkt BRICS nu meer dan ooit vastberaden om zijn invloed te vergroten. De uitbreiding, die mogelijk leidt tot een blok van 20 landen, versterkt hun positie op het wereldtoneel. Vooral de deelname van Saudi-Arabië en Iran, twee van de grootste olie-exporteurs ter wereld, brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee voor geopolitieke en economische macht.

Maar ondanks deze groei, zijn er veel interne tegenstellingen. China en India hebben nog steeds een gespannen relatie, met grensconflicten en strategische verschillen die regelmatig opspelen. Rusland, dat onder zware sancties leeft na de invasie in Oekraïne, ziet BRICS als een kans om zich te wapenen tegen westerse isolatie. Dit maakt de groep zowel veelzijdig als fragiel. De vraag blijft of BRICS als een coherent blok kan optreden of dat het slechts een symbolische kracht blijft zonder echte eenheid.

De-dollarization: Ambitie of Realiteit?

Een ander belangrijk speerpunt van BRICS is de zogenaamde “de-dollarization” — het verminderen van de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar in internationale handel en investeringen. De roep om transacties in nationale valuta’s binnen de groep groeit, en initiatieven zoals “BRICS Pay” zijn in ontwikkeling. Het idee is aantrekkelijk: door te handelen in lokale valuta’s zouden de BRICS-landen minder vatbaar zijn voor de invloed van de VS en de westerse financiële systemen. Maar de realiteit is weerbarstiger. De Amerikaanse dollar blijft de dominante valuta in wereldwijde handel en het zal niet eenvoudig zijn om deze status te doorbreken. Het succes van deze inspanningen hangt af van hoe goed de BRICS-leden hun financiële systemen kunnen synchroniseren — een grote uitdaging gezien de verschillen in economische structuren en regelgeving.

Het Multilaterale Dilemma

Wat BRICS misschien wel uniek maakt, is dat het een multilateraal platform biedt voor ontwikkelingslanden die op zoek zijn naar meer invloed op het wereldtoneel. In een wereld waar de macht traditioneel in handen was van westerse machten, biedt BRICS een broodnodige tegenhanger. Maar dat multilateralisme is ook een bron van complexiteit. Terwijl landen als China en Rusland duidelijke geopolitieke doelen hebben, willen India en Brazilië vooral hun economische belangen veiligstellen zonder hun relatie met het Westen op het spel te zetten.

Dit “multilaterale dilemma” zorgt ervoor dat BRICS zich soms meer richt op symboliek dan op echte beleidswijzigingen. Het gebrek aan een sterke institutionele structuur maakt het voor de groep moeilijk om effectieve beslissingen te nemen. Toch kan de groeiende populariteit van BRICS onder landen in het mondiale zuiden niet worden genegeerd.