Na tachtig jaar eindelijk opheldering: de verrader van het Scheveningse gezin Nods blijkt Joodse student Carel Kaufman
Het is een onthulling die een golf van emoties losmaakt: de identiteit van degene die het Scheveningse gezin Nods uit de bestseller Sonny Boy heeft verraden, is eindelijk bekend. Na uitgebreid onderzoek in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging heeft schrijfster Trudy van der Wees de naam van de verrader kunnen achterhalen. Het blijkt te gaan om de 23-jarige Joodse economiestudent Carel Kaufman, die in 1944 onder zware druk door de nazi’s meerdere Joden, waaronder vrienden en bekenden, verried.
Annejet van der Zijl, auteur van het beroemde boek Sonny Boy, noemt de ontdekking “geweldig, maar ook buitengewoon schrijnend”. De vondst biedt een antwoord op een mysterie dat jarenlang de gemoederen bezighield, maar onthult tegelijkertijd de hartverscheurende keuzes en tragedies die de Tweede Wereldoorlog kenmerken.
Carel Kaufman, die oorspronkelijk deel uitmaakte van het verzet, werd in een afschuwelijk dilemma geplaatst na zijn arrestatie door de Duitsers. Om zijn eigen leven en dat van zijn familie te redden, werd hij gedwongen om namen van onderduikers door te geven aan de Sicherheitsdienst (SD). De gevolgen hiervan waren desastreus: op 18 januari 1944 vond een inval plaats in de woning van Rika van der Lans en Waldemar Nods aan de Pijnboomstraat in Scheveningen.
Tijdens de inval werden Rika, Waldemar, hun 14-jarige zoon Waldy (Sonny Boy) en zes onderduikers gearresteerd. Het gezin en hun onderduikers werden gedeporteerd naar verschillende concentratiekampen, waar Rika, Waldemar en vele anderen de oorlog niet overleefden.
Ironisch genoeg redde Kaufman’s verraad zijn eigen familie niet: ook zijn ouders en broers werden later gearresteerd en kwamen om in nazi-kampen. Kaufman zelf werd in februari 1944 gearresteerd en overleed slechts twee maanden later in Auschwitz.
De ontdekking door Van der Wees werd gedaan tijdens onderzoek naar verzetsheld Kees Chardon, die samenwerkte met het gezin Nods. Bij toeval stuitte ze op verklaringen in het archief die Kaufman als verrader noemden. Voor Van der Zijl, die Sonny Boy schreef, is de vondst een groot maar pijnlijk inzicht:
“Het is geweldig dat Trudy van der Wees deze puzzel na zoveel jaar heeft weten te voltooien. Maar het is ook buitengewoon schrijnend. Het toont aan hoe oorlog onvoorstelbare keuzes en verwoestende gevolgen met zich meebrengt.”
Van der Zijl vraagt zich af in hoeverre Kaufman wist wat hem en de gearresteerden te wachten stond. “Dacht hij, zoals velen in die tijd, dat het om werkkampen ging? Of wist hij al van de gruwelen in Oost-Europa?” Kaufman’s keuze laat zien hoe dun de scheidslijn kan zijn tussen dader en slachtoffer, zeker in tijden van oorlog.
De ontdekking wordt door historici als een belangrijke toevoeging aan de geschiedschrijving beschouwd. Wim Berkelaar, verbonden aan de Vrije Universiteit, prijst de inspanningen van Van der Wees:
“Dit soort onderzoek laat de complexe, vaak tegenstrijdige realiteit van de oorlog zien. Kaufman probeerde zijn familie te redden, maar werd uiteindelijk een pion in de kwaadaardige machine van het naziregime. Het tragische lot van zowel de familie Kaufman als het gezin Nods toont de meedogenloze aard van de bezetting.”
De oorlog eiste een zware tol van alle betrokkenen. Rika overleed in 1945 in Ravensbrück aan ziekte en uitputting. Waldemar Nods overleefde Neuengamme, maar kwam twee dagen voor de Bevrijding om het leven bij het bombardement van de Cap Arcona. Hun zoon Waldy, beter bekend als Sonny Boy, wist de oorlog te overleven en overleed in 2015 op 85-jarige leeftijd, zonder ooit te weten wie zijn familie verraden had.
Dit artikel is gebaseerd op een bericht van De Telegraaf
