Recent kwam in de uitzending van Radar (30 september 2024) naar voren dat banken in Nederland worden beschuldigd van discriminatie in hun anti-witwascontroles. Het programma legde enkele schrijnende gevallen bloot waarbij klanten te maken kregen met onterechte bevriezingen van hun bankrekeningen, simpelweg vanwege hun naam of buitenlandse transacties. Een voorbeeld dat werd besproken betrof ING-klant Jalal, wiens transactie werd geblokkeerd omdat de naam ‘Abdelhamid’ erin voorkwam. ING vermoedde een verband met de voormalige lijfwacht van Saddam Hoessein, wat leidde tot een juridisch gevecht.
Naast individuele incidenten belichtte Radar bredere zorgen over de manier waarop banken klanttransacties monitoren. In het bijzonder kwam de toepassing van algoritmes ter sprake, waarvan sommige klanten aangeven dat ze discriminerend kunnen werken. Banken gebruiken deze algoritmes om verdachte transacties op te sporen, maar critici vrezen dat dit kan leiden tot het buitensluiten van bepaalde klantgroepen, vooral mensen met buitenlandse namen of klanten die werken met internationale geldstromen. Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken werken banken echter hard aan het voorkomen van discriminatie binnen hun algoritmes en worden deze regelmatig getest.
De zorg over discriminatie door banken wordt verder gevoed door een nieuw wetsvoorstel dat is ontworpen om witwassen tegen te gaan. Het voorstel wil een centrale database opzetten, genaamd Transactiemonitoring Nederland (TMNL), waarin banken klant- en transactiegegevens delen om verdachte patronen sneller op te sporen. Critici vrezen dat dit systeem zal leiden tot een “bancair sleepnet”, waarbij veel onschuldige klanten onterecht onder de loep worden genomen. Er zijn zorgen dat mensen met een ‘hoog risicoprofiel’ — een term die banken vrij interpreteren — zonder duidelijke reden worden uitgesloten van financiële diensten. Dit kan leiden tot onrechtmatige uitsluiting en discriminatie, zo waarschuwt de Autoriteit Persoonsgegevens.
Banken zelf verwerpen de beschuldigingen en geven aan dat hun controles gebaseerd zijn op strikte wetgeving, zoals de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). ING verklaarde in de aflevering van Radar dat zij transacties van klanten monitoren op basis van wettelijk vastgestelde risicofactoren, en dat de verzamelde gegevens nooit voor commerciële doeleinden worden gebruikt. Ze benadrukken dat ze continu werken aan verbeteringen om discriminatie te voorkomen.
Het blijft een gevoelig onderwerp waarbij banken enerzijds wettelijk verplicht zijn om witwaspraktijken tegen te gaan, maar anderzijds worden bekritiseerd voor de manier waarop deze regels worden toegepast. Discriminatie mag volgens de Nederlandse wet in geen enkel geval plaatsvinden, maar klanten die dit toch ervaren, zoeken steeds vaker juridische stappen of klagen over onrechtmatige uitsluitingen.
